skip to navigation skip to content

Dohok, Jewish: The Farhud (Baghdad pogrom of 1941)

0:00
Transcribed by Source Speakers
Dorota Molin Dorota Molin's fieldwork Sarah Adaqi

Transcription

Translation

ʾana là zəlli d-pàlxan l-Baġdad.ˈ
ʾana zəlli… ʾamoyi làθwa-le yalunke,ˈ qam-šāqəl-li kəs gyàne,ˈ
xaraye ṣabri là θele,ˈ mərri ṭalu ʾana g-əban pàlxan.ˈ
[H]bat[H] xadè-ʾesar šənne wanwa.ˈ
ʾaz qam-šaqla-li xa bèθa,ˈ
[H]mtopəlli[H] bət yàla, bət [H]tinòk[H].ˈ [H]šmərri[H] ʾə̀lle.ˈ
xa baxta qam-šaqlà-liˈ [H]šmərri[H] l-xa-sotə̀nta.ˈ
[H]šmərri[H] l-xa-sotə̀nta,ˈ xa-ṭḷaha ʾarba yàrxeˈ pəšle farhū̀d.ˈ
pəšle farhū̀d,ˈ qṭə̀llu naše,ˈ
qamaye [H]mutḥəllu[H]… mxèlu naše,ˈ gnùlu.ˈ
xaràye,ˈ pəšle farhū̀dˈ yomət ʾeðət zyàra,ˈ b-lèle,ˈ
mpəqlu pəšlu bə-qṭàḷa naše,ˈ
ʾaz θeluˈ g-əmri flā̀n qam-qaṭḷì-le,ˈ ma ʾoðax?ˈ
mṭušèlu gyanu,ˈ u-là mṣelu ʾoði.ˈ
b-lèle,ˈ turru batàne.ˈ ʾəθwa məšəlmane g-əbé-wā-lu huðàye.ˈ
ʾaz kθulu ʾəl-dàrgaˈ ʾoha beθa məšəlmànā=le.ˈ
là nḥəqlu ʾəllu.ˈ
duktət làˈ u-qṭəllu ṛàḅa,ˈ
mxelu hənna fišắke go dàrga,ˈ darga pθə̀xle,ˈ yĭʾəllu l-ʾòya,ˈ
ma d-ʾəθwa naše l-ʾoya qam-qaṭḷì-lu.ˈ
mən b-lele derət yṑm,ˈ saʿa trè.ˈ
derət yṑmˈ b-saʿa trè,ˈ g-əmri ʾatta xằlaṣ,ˈ pəšlan g-bàṭli.ˈ
ʾana wanwa zùrta b-yomaˈ g-əmra ṭali ʾay [H]baʿal habàyit[H]ˈ
se mèθe-lan xapča làxma.ˈ
bət ʿằrabi g-əmri-lu sammū̀n.ˈ ʾaxxa g-əmri-lu laḥmanyòt.ˈ
g-əmra méθē-lan xă-tre sammū̀ne,ˈ b-axlàx.ˈ
mpəqli zəlli [H]maʿafiya[H] məθeli sammū̀ne,ˈ
xzeli tre naše bət ʾùrxa,ˈ wal g-emər ṭale ʾeha qṭùl-laˈ huðèθā=la.ˈ
g-emər ṭale là,ˈ huðeθa ʾədyo là g-napqa ʾaza xaðra.ˈ
g-emər g-əmrən-nox huðèθā=la,ˈ qṭùl-la.ˈ
g-emər là,ˈ huðaye [H]modèrnī[H]=lu,ˈ huðaye g-loši sqìla,ˈ
ʾe yàltā=la,ˈ mà huðeθa!ˈ
g-emər g-əmrən-nox qṭùl-la!ˈ
g-emər là q-qaṭḷən-na.ˈ
ʾana ži mən ʾilàhaˈ là ʾărəqli,ˈ zəlli hedi hèdiˈ yaʿani là g-zadʾan mənnu,ˈ
wuḷḷa ʾani zəllu u-ʾana θeli kəs [H]baʿal ha-bayit[H] dìdi,ˈ
muḥkèli ṭala hatxaʾ g-əmra ʾe, wat kurkamànta!ˈ
ʾiθ šte xapča ṃàyeˈ u-šàkar.
húlla-li ṃàyeˈ u-šàkar u-štèli.ˈ
xaraye [H]mutḥəllu[H] xa-ga-xət bət qə̀ṭlaˈ
qamaye zəllu go ʾurxa q-qaṭḷi-wa nàše,ˈ
kud xāzé-wa-le qaṭḷì-wa-le.ˈ
[H]ʾaval[H] bas pəšle palgə̀t-yomˈ
turru dàrga bət fišằkeˈ u-yĭʾəllu l-ʾoya qṭəllu nàše.ˈ
ʾaz məθelu naše məšəlmane ḥməllu go darga dèniˈ
u-kθullu ʾəlle ʾoha beθa məšəlmànā=le.ˈ
ʾaz ʾana yalta zurta wànwa,ˈ là k-iʾan-wa.ˈ
yĭsəqli l-gàre.ˈ
xzeli θele našeˈ mənnu bùqče, jùlle,ˈ ʾawàye,ˈ
g-emər ṭale hàl-liˈ ʾəlla b-qaṭḷə̀n-nox.ˈ
g-emər là g-yawən-noxˈ welu ṃəḷye.ˈ si šqùl-lox.ˈ
k-tori dargàye,ˈ u-k-šàqli u-g-nàhbi ˈ
θelu trombèle, ʾafəllu kursiye u-skamnìye ˈ kullu g-dāré-wa-lu go trombèl, g-nablì-wā-lu.ˈ
ʾaz g-emər ṭali kōš ʾəl-gàre,ˈ kōš ʾəltə̀x!ˈ
mərri là,ˈ g-əban xazyan, zùrta wanwa,ˈ là fhəmli ma=ila.ˈ
g-emər ṭale hàl-lā-li,ˈ g-emər là g-yāwə́n-na-lox.ˈ
si šqùl-lox, welu ṃəḷye.ˈ g-emər hàl-laˈ qam qaṭḷə̀n-nox .ˈ
g-emər [H]ʾaval[H] ṭamằ b-qaṭḷət-tiˈ si šqùl-lox.ˈ
[H]ʾaval[H] ma ʾoðax qam-qāṭə̀l-le.ˈ qàm ʾeni.ˈ
qam-qāṭə̀l-le,ˈ qam-šāqəl-lu ʾawaye mə̀nne.ˈ
ʾana kušli ʾəltəx pəšli maḥkòye.ˈ
g-maḥkyan ṭalu g-əmran ṭalu g-zadʾan hatxa xzèli.ˈ
wi g-əmri ma g-oðat rəš gare?ˈ ṭamằ yĭsəqlax rəš gare?ˈ
mərri ma k-iʾan?ˈ zəlli mfàrčan.ˈ
xaraye məθele ʾaxonət [H]bosət[H] dìdiˈ kase srə̀ṭta.ˈ
g-emər b-qaṭḷì-wā-l!i
ʾəθwa məšəlmane qam-əbè-le,ˈ qam-məθe-le kəs xàθe.ˈ
dòxtorˈ jirā̀n wewa.ˈ
dòxtor… kθulu l-dàrgaˈ dət ʾoha beθa məšəlmànā=le.ˈ
ʾaz ṭamằ doxtor ʾaθe mdarmən-na kàse?ˈ
ʾaw jirān dòxtor wewa,ˈ
g-emər ʾana mən daxxa b-yasqən l-gàre,ˈ
[H]ʾaval be-tnay[H] là ʾamritunˈ u-là xāze-li.ˈ
ʾaz mən gare… là wewa mux daxxa,ˈ gare hatxa—kullu ʿàdəl wewa.ˈ
ʾaz yĭsəqle mən gare kušle ʾəltə̀x,ˈ
qam-darmən-na kàse.ˈ
lə́θ-wā-le [H]maspik narkòza[H],ˈ
pəšle bə-ṣràxa,ˈ g-emər ṭale là ṣarxət,ˈ kud-ma ṣarxət b-šoqə̀n-nox.ˈ
g-emər bas ma ʾoðən?ˈ g-māreʾ-li.ˈ
kefox b-šoqə̀n-nox g-emər ˈ ʾatta yaʾe ʾana wən ʾaxxa b-qaṭḷì-li!ˈ
[H]ʾaz beʾemet[H] qam-darmə̀n-neˈ
ʾaz aw naša pəšle maḥkòyeˈ g-emər qam-māxè-li,ˈ
mərre ṭalu là māxə́tu-li,ˈ ʾana wən wazī̀r,ˈ go ḥukùma.ˈ
g-emər mərru ṭali ʾaxni k-ṭaʾănax-lu ʾan wazirət ḥukumət huðàye,ˈ qaṭḷàx-lu.ˈ
wuḷḷa qam-sare-la kase qam-məθe-le ltàma.
θele doxtor ʿaṛabaya qam-xāyə̀ṭ-leˈ
u-pəšle palgə̀t-yomˈ g-əmri [H]mqubəllu[H] [H]hodaʿà[H]dət mbaṭlì-leˈ farhū̀d.ˈ
mbaṭli-le qàṭla.ˈ u-[H]beʾemet[H] ʾàya wawa.ˈ
ʾani qṭəllu ʾəmma u-əsrì naše,ˈ qam-qāṭlì-lu.ˈ
u-xa-ʾarbá-ʾamma, xamšá-ʾamma brindàre,ˈ
u-[H]zèu[H], xləṣla,ˈ hil… ba-sòf,ˈ kmà šənne, ʾega l-bàġdadˈ ʾudlu [H]maḥtèret[H].ˈ
mšodərru [H]ceʿirim mi-yerušalàyim[H].ˈ
g-əmri-la [H]maḥtèret[H]. qam-šadrì-lu rušalàyim,
[H]ʾaz beʾemet[H] θelan ʾaxxa l-yisraʾèl.
u-wax ʾàxxa.ˈ
[H]ʾaval[H] ʾanna ʿaṛabaye là k-šoqì-lan.ˈ
ʾega xă yoma ʾo q-qaṭḷi u-xă yoma ʾò q-qaṭḷi u-xă yoma welu [H]be-yàḥad.[H]
u-ʾīθ xakma ži gawu ḅā̀š=īlu.ˈ
gəbe [H]qāvàx-la[H],ˈ hawax [H]be-yàḥad[H].
hawax là hawax, let [H]brèra[H]ˈ.
làt-lan ʾeka ʾazax ʾaxni.ˈ
wewa jiràne,ˈ xă g-əbe-wa u-xeta,ˈ l-bàġdad,ˈ l-dŏ̀hok, l-zàxo,ˈ
kùllu jiràne wewa,ˈ məšəlmàne,ˈ mux [H]ʾaḥìm[H] wewa.ˈ
go daʿăwətyàθa muxðe wewa,ˈ go sehràne muxðe wewa.ˈ
pəšla nasùθa ʾaxxa go-rušalayim,ˈ
[H]plitim[H] mə̀n daxxaˈ zəllu l-bàġdad.ˈ
u-g-əmri ṭalu ʾaxni qam-qaṭḷì-lanˈ u-batane deni qam-šaqlì-luˈ
ʾega ʾàni g-maxe-wa huðàye.ˈ
waxwa [H]ḥaverim[H] mux ʾaxawàθa.ˈ
b-kullu dukane waxwa mùxðe.ˈ
go batàne—ˈ ʾaxxa huðaye, ʾaxxa məšəlmàne wewa.
kullu bət [H]yaḥasim tovim[H] wewa.



show raw texts